Richard Branson heeft zijn school nooit afgemaakt. Vanwege zijn dyslexie voelt hij zich een mislukkeling. Op vijftienjarige leeftijd besluit hij dan ook het heft in eigen handen te nemen en te gaan ondernemen. Tegenwoordig kijkt hij met een heel andere blik naar zijn dyslexie, sterker nog: hij ziet het zelfs als zijn superkracht. Hij pleit dan ook voor meer neurodiversiteit in bedrijven.

Sir Richard Branson heeft het allemaal: een flink aantal nullen op zijn bankrekening, een succesvol zakenimperium, een prachtig gezin, een ridderlijke onderscheiding en meerdere privé-eilanden waar hij zo nu en dan zijn tijd doorbrengt. Toch ziet hij zichzelf nog steeds een beetje als een rebel. 

DR. YES

De zakenman heeft ruim vierhonderd bedrijven binnen zijn Virgin Group. Van sportscholen tot aan een vliegtuigmaatschappij: het aanbod is breed en divers. Toch is hij nooit een strak-in-pak zakenman geweest. Het liefst springt hij uit vliegtuigen en hangt hij veelvuldig rond met supermodellen. Richard wordt gezien als succesvol zakenman en een sterk merk, maar zelf kijkt hij hier anders naar. Hij vindt zichzelf een buitenbeentje. De Brit prijst zichzelf om het feit dat hij nieuwe uitdagingen nooit uit de weg gaat en zichzelf pusht tot de limiet. Dit geldt eigenlijk voor alles. Of hij nu de wereld rondvliegt in een luchtballon of Elon Musk verslaat door als eerste persoon een commerciële ruimtereis te maken, Richard haakt niet snel af. ‘Ik haat het om nee te zeggen, ik sta beter bekend als Dr. Yes’, legt hij uit. De zakenman is ervan overtuigd dat zijn positiviteit een van zijn geheimen tot succes is. ‘Optimistisch zijn is zoveel leuker dan pessimistisch. Ik denk dat je als leider altijd het beste van mensen moet erkennen. Prijs ze aan en wees positief. Dit heeft zoveel effect.’

De Brit houdt van avontuur en de gekste uitdagingen. Vaak gaat het goed, soms gaat het fout. Sterker nog: het is weleens bijna misgegaan tijdens een van zijn gewaagde escapades. Los van avontuurlijke risico’s heeft Richard ook weleens geflirt met een financiële ondergang. Ondanks meerdere tegenslagen blijft Richard het leven met een glimlach tegemoet gaan. ‘Het is veel leuker om ja te zeggen in plaats van een nee te verkopen. Toen ik zestien jaar was heb ik een magazine uitgebracht. Op de achterkant stond toentertijd geschreven: “The brave may not live forever, but the cautious do not live at all”. Deze mantra is sindsdien op mijn lijf geschreven.’ 

Crimineel of miljonair

Het leven van Richard had heel anders kunnen lopen. Wanneer hij als vijftienjarige stopt met school laat de directeur zich uit over zijn toekomst. Volgens hem wordt Richard crimineel of miljonair. Een voorspelling die er uiteindelijk niet ver naast blijkt te zitten, zo opent Richard op 22-jarige leeftijd een platenwinkel onder de naam Virgin Records, het begin van zijn zakenimperium. Enkele jaren later komt de zakenman weer in contact met het schoolhoofd. Richard vertelt dat hem gevraagd wordt een nieuwe meisjesschool te sponsoren. Hij vervolgt: ‘Ik ben daarmee akkoord gegaan, alleen ik wilde dat de school de naam van mijn bedrijf zou krijgen. Daar was het schoolhoofd het niet mee eens, hij vond het niet gepast om het woord “virgin” te gebruiken voor een meisjesschool. Jaren later kwam ik hem weer tegen. Los van het feit dat hij spijt heeft van deze afwijzing, liet hij weten trots te zijn op hoe ik het leven heb aangepakt. Er moet nog veel gebeuren om het onderwijs aan het individu aan te passen in plaats van de ‘one size fits all’–benadering die momenteel wordt toegepast.’ 

Failure

Richard stipt aan dat hij ondanks zijn zakelijke successen door het educatiesysteem wordt gezien als een failure. Dit systeem reflecteert succes aan academische titels en die titels heeft hij niet. Hoewel Richard extreem dyslectisch is, krijgt hij deze diagnose pas wanneer hij twintig jaar oud is. Jaren nadat hij school heeft verlaten. ‘Ik heb toen ik acht jaar oud was ooit een IQ-test gedaan. Ik heb volgens mij niet eens iets ingevuld.’ Zijn eerste herinneringen aan school zijn niet om over naar huis te schrijven. ‘Ik begreep er niks van en nam altijd achterin in de klas plaats in de hoop over de schouder van een klasgenoot te kunnen afkijken. Ik keek iedere dag reikhalzend uit naar de pauze. Hier kon ik lekker spelen.’ Hij herinnert zijn frustratie op het gebied van lezen en schrijven maar al te goed. ‘Ik deed maar wat en was heel duidelijk niet de beste van de klas.’ 

Ook de klasgenoten van Richard maken het hem niet makkelijk, zo vertelt hij zelf: ‘Ik werd in elkaar getrapt omdat ik niet goed presteerde.’ Toch heeft hij er zelf weinig negatieve gevoelens aan overgehouden. ‘Voor de meeste kinderen zijn dit vreselijke momenten, maar voor mij is het een van de beste dingen geweest die mij is overkomen.’ Hij verklaart: ‘Ik ben gestopt met school om een magazine voor jongeren uit te brengen en hen de boodschap mee te geven dat de samenleving uit meer bestaat dan alleen examens afleggen om te laten zien hoe intelligent je bent. We moeten juist leren van dingen die relevant en interessant zijn.’

SUPERPOWER

Jarenlang gelooft Richard dat zijn dyslectische brein een nadeel is, maar tegenwoordig ziet hij het juist als zijn superkracht. ‘Als ik iets superinteressant vind, kan ik het tot in detail uitzoeken. Ik heb van jongs af aan geweldige mensen om me heen gehad. Dyslexie heeft me geleerd te delegeren. Mensen met dyslexie zijn veel creatiever en goed in het zien van the bigger picture. We denken echt anders dan de meeste mensen.’ Als werkgever zoekt Richard daarom juist actief naar dyslectische mensen. Ook werkt hij samen met de stichting Made By Dyslexia om andere bedrijven aan te moedigen neurodiversiteit te omarmen en te laten inzien wat dit voor bedrijven kan betekenen. Volgens een LinkedInenquête uit 2019 is ruim veertig procent van alle CEO’s ter wereld dyslectisch. Het platform heeft tegenwoordig zelfs de term ‘dyslectic thinking’ toegevoegd aan de lijst met skills. ‘Ik heb een kleinkind met dyslexie’, aldus Richard. ‘Ik heb hem opgebeld en hem met deze diagnose gefeliciteerd. Ik zei tegen hem: “Dit is iets wat alleen wij in de familie hebben.”’ Daarnaast geeft Richard ouders van dyslectische kinderen vaak het volgende advies: vind iets waar je kind enorm goed in is en laat hem of haar dit pad volgen. De rest komt wel.’ 

NIEUW SCHOOLSYSTEEM

Tijdens de pandemie heeft Richard zijn tijd doorgebracht op Necker-eiland, zijn Caribisch thuis. Hij heeft hier zijn kleinkinderen lesgegeven. Niet op de traditionele manier, maar op de manier waarop hij dat zelf graag had gewild. ‘Op het eiland zagen we een Scharlaken Ibis, we zijn toen op het internet gaan speuren om alles over deze vogel te weten te komen. Dat is gelukt, we weten nu hoe de vogel op het eiland is gekomen, hoe ze broeden en zelfs wat er gebeurt als ze met een ander soort Ibis-vogel paren. We zijn op zoek gegaan naar relevante en interessante informatie, helaas werkt het traditionele schoolsysteem niet zo.’ 

Richard staat erop dat scholen hun werkwijze omgooien. Andere, niet traditionele kwaliteiten en talenten van leerlingen moeten onder de aandacht worden gebracht. ‘We hebben een schoolsysteem nodig waar jonge mensen gestimuleerd worden alles uit het leven te halen in plaats van te worden beoordeeld op goede cijfers en resultaten. De Virgin Group vraagt niet langer naar examenresultaten en ik vind dat andere bedrijven dit ook moeten doen. Er moet gepraat worden over persoonlijkheid, iemand zijn kijk op de wereld en hoe men andere mensen probeert te inspireren.’ Zelfs de kinderen van Richard voeren tegenwoordig campagne om het schoolsysteem opnieuw in te richten. Dit doen ze voor hun goede doel Big Charity.

BRUTO EN NETTO

De ondernemer vertelt dat zijn dyslexie hem bijna een keer de das heeft omgedaan. ‘Ik moest leren skydiven toen ik de wereld over wilde vliegen in een luchtballon. Ik sprong uit het vliegtuig en ik trok niet alleen te snel, maar ook – op een volgens Richard typische dyslectische manier – aan de verkeerde hengel om de parachute uit te klappen.’ Gelukkig was er iemand in de buurt om Richard te redden van een situatie die zijn dood had kunnen betekenen. ‘Diegene zag dat het misging, maakte een of andere Superman-duik en kreeg het voor elkaar om mijn reserveparachute te laten uitklappen.’ Ook vertelt hij een andere anekdote, eentje die niet te maken heeft met een levensgevaarlijke situatie, maar juist met zakelijk inzicht en de impact van zijn dyslexie hierop. ‘Ik was denk ik vijftig jaar oud toen ik een belangrijke bestuursvergadering bijwoonde. Op dat moment waren wij volgens mij the largest private group of companies in Europa. Toen iemand verschillende cijfers met ons deelde vroeg ik aan hem of dit goed of slechts nieuws was. Ik ben vervolgens uit de kamer gehaald en een collega vroeg aan mij: “Richard, ik ken je nu al jaren maar heb dit nooit durven vragen. Weet jij wel het verschil tussen netto en bruto?” Ik wist dit inderdaad niet, maar heb dit nooit kunnen toegeven. Diezelfde collega haalde vervolgens een stuk papier uit zijn tas en tekende hier een zee, een visnet en wat vissen op. Hij zei: “De vissen die in het net zitten is onze winst aan het eind van het jaar. De brutowinst is de rest van de zee.” Sindsdien weet ik precies wat netto en bruto is. Op dat moment drong het pas tot me door hoe groot het vermogen van Virgin Group daadwerkelijk was.’

Creator

Ondanks dit verhaal is Richard ervan overtuigd dat zijn dyslexie hem een ijzersterke zakenman heeft gemaakt. Hij heeft een origineel perspectief, hecht waarde aan innovativiteit en neemt graag risico. ‘Ik heb mezelf nooit als entrepeneur gezien, meer als een creator. Ik ben niet per se geïnteresseerd in geld verdienen, ik ben geïnteresseerd in dingen die overleven.’ Hij vervolgt: ‘Het maakt niet uit als je op school niet goed was in wiskunde, er is altijd wel iemand anders die je hierin kan aanvullen. Ik moet gewoon een product afleveren dat de verwachting overtreft. Neem bijvoorbeeld Virgin Atlentic. 38 jaar geleden vlogen met een tweedehands 747 de Atlantische Oceaan over. Iedereen dacht dat wij gek waren. We namen driehonderd British Atlantic Airways-vliegtuigen over. Als ik aan accountants had gevraagd of het een goed idee was om de luchtvaartsector in te gaan, hadden ze me denk ik voor gek verklaard.’

Eerste investeerder

In 1950 is Richard geboren in Blackheath, een wijk in Londen. Hij is de zoon van Ted, een advocaat, en Eve, een voormalig actrice, balletdanseres en stewardess. Zijn moeder, vorig jaar op 96-jarige leeftijd overleden aan het coronavirus, is altijd een enorm grote inspiratiebron voor Richard geweest. Dat niet alleen, ze was ook zijn eerste investeerder. Zo vertelt hij: ‘Ze heeft ooit een ketting gevonden en aan de politie overhandigd, maar niemand heeft de ketting ooit geclaimed. Ze heeft het vervolgens verkocht voor honderd pond en aan mij gegeven voor het opzetten van het magazine.’ Ze heeft van jongs af aan Richard aangemoedigd zelfstandig te zijn, zo vertelt hij verder: ‘Ze heeft me ooit toen ik een jaar of vijf was uit de auto gezet. Niet omdat ik me had misdragen, maar om de weg naar oma’s huis te leren. Dit was een wandeling van ongeveer vier kilometer. Ze had deze dag gearresteerd kunnen worden, maar ik heb het overleefd en ben juist dankbaar dat ze mij dit op jonge leeftijd heeft bijgebracht.’ 

Grasparkieten en kerstbomen

Richard is jong wanneer hij begint met ondernemen. Niet alles wat hij heeft aangeraakt is dan ook een succes geworden. ‘Toen ik net begon met ondernemen hoorde ik dat grasparkieten makkelijk en snel gefokt kunnen worden, dus ik kocht er een paar. Ook kocht ik duizend kleine kerstbomen voor nog geen drie pond. Het enige wat je moest doen was vijf jaar wachten, dan zijn ze namelijk volgroeid en kun je ze voor een mooi bedrag doorverkopen. Maar goed, de kerstbomen werden aangetast door konijnen en de parkieten zijn opgegeten door ratten. Of mijn moeder heeft ze losgelaten omdat ze moe werd van het voeren, dat kan ook. Maar deze projecten zijn dus compleet mislukt.’ Toch weet Richard deze failure om te zetten in iets positiefs, zo gaat hij verder: ‘We moeten falen omarmen. Er zijn zoveel ondernemers die gefaald hebben voordat ze succesvol zijn geworden. Je leert hier zoveel van.’

SEX PISTOLS

De platenzaak van Richard was sinds het openen van de deuren direct een groot succes. Het geld wat hij hiermee heeft verdiend heeft Richard gebruikt voor het opzetten van zijn platenlabel. Vrij snel tekende hij een grote band: de Sex Pistols. Wanneer hij terugdenkt aan deze band wordt Richard nostalgisch. ‘Ik blik niet vaak terug, maar de Sex Pistols hebben zoveel betekend voor het label en de punkmuziek. Na de Sex Pistols sloten ook andere grote namen zoals de Rolling Stones, Peter Gabriel en Genesis zich bij het label aan.’ 

Volgens Richard was het een te gekke tijd. ‘De Sex Pistols waren betrokken bij rechtszaken, kwamen in aanraking met de politie en veel mediatitels hadden het op ze voorzien. Ondanks alles schoot de platenverkoop omhoog.’ Richard laat weten dat deze tijd hem veel heeft geleerd over marketing en promotie. Sterker nog, volgens hem bestaat er niet iets als slechte publiciteit. 

ECONOMISCH UITDAGEND

Richard geeft toe dat de lijn tussen falen en succes erg dun is. Er zijn zeker situaties geweest waarin hij bijna de verkeerde keuze heeft gemaakt. Heeft hij gewoon veel geluk gehad? ‘Je moet jezelf omgeven met fantastische mensen. Daarmee sta je zoveel sterker. Je kunt met elkaar genieten van de mooie tijden en elkaar helpen door de slechte tijden. Kijk, de pandemie is een verschrikkelijke tijd geweest. De zaken gingen niet goed, maar ik heb een geweldige groep aan mensen om me heen. Zij hebben zo keihard gewerkt, alle Virginbedrijven zijn er goed uitgekomen.’ Toch staat ons nog een economisch uitdagende tijd te wachten, zo vertelt Richard. ‘Het is triest om te zien wat er op dit moment allemaal gaande is in de wereld. Er is oorlog en de prijzen stijgen drastisch.’ Ook stipt hij de Brexit aan. ‘Het is duidelijk dat dit een heel negatief effect heeft gehad. Het geen deel meer uitmaken van de gemeenschappelijke markt zal de mensen in Groot-Brittannië meer beïnvloeden dan ze zullen beseffen. Ik zie het zelf ook, onze buitenlandse bedrijven doen het een stuk beter omdat ze vrijer handel kunnen drijven met Europa.’

Little tsar

Richard heeft in zijn vijftigjarige carrière als zakenman inmiddels meerdere ontmoetingen gehad met politieke figuren. Zo was hij in de jaren tachtig Margaret Thatcher’s ‘litter tsar’ en in 2000 is hij zelfs geridderd door Tony Blair vanwege zijn invloed op het ondernemerschap. Hoewel hij zich niet uitlaat over zijn eigen politieke voorkeur, heeft hij wel iets te zeggen over hoe het land wordt geregeerd. Volgens hem wordt er niet genoeg nagedacht over de lange termijn. ‘Het is lastig om een politicus te zijn. Je oefent het beroep voor een aantal jaar uit en daarna draag je het stokje over aan iemand anders. Je hebt maar een aantal jaar om deze functie onder de knie te krijgen. Ben je eenmaal zo ver, moet je weer door. Ik loop nu al zo’n 55 jaar mee in de zakenwereld en ik heb in al die jaren zoveel geleerd en meegemaakt. Ik heb het idee dat zakenmensen wellicht sommige dingen wat helderder inzien. Politici moeten ontvankelijk zijn en goed luisteren. Dat is heel belangrijk als je een leider wil zijn.’

Battle of the billionaires 

In de zakenwereld is er veel rivaliteit. Vorig jaar is Richard terechtgekomen in een heuse battle of the billionaires met Elon Musk. De twee mannen wilden namelijk allebei als eerste een commerciële ruimtereis maken. Hoewel de rivaliteit groot was – en wellicht nog steeds is – hebben de twee een bijzondere band. ‘We zijn vrienden. Toen ik op de dag van mijn ruimtereis wakker werd, stond Elon in de keuken met zijn baby. Dit was heel lief. Rivalen moet in de avond vrienden zijn en overdag juist lekker concurrerend.’ Richard vervolgt dat zijn ruimtereis dat meest magische dag van zijn leven is geweest. ‘Elke seconde was een droom die werkelijkheid werd.’ 

Dit jaar is de zakenman 72 jaar geworden. Ongeacht deze leeftijd heeft hij geen plannen om met pensioen te gaan. ‘Ik ben zo dankbaar. Dankbaar voor mijn dyslexie, dankbaar voor mijn fouten en dankbaar voor de positieve dingen. Niet alles is gelopen zoals ik had gehoopt, maar ik zou niet weten wat ik had willen veranderen.’

ZIE OOK: EEN BEWUSTER EN GELUKKIGER LEVEN MET MINDFULNESS

Tekst Rachel Sylvester/The Times/The Interview People

Fotografie Bree and Stephen via UNSPLASH